Zatrudnianie członków rodziny – czy warto?

Z pewnością niejeden przedsiębiorca miał okazję doświadczyć sytuacji, w której został poproszony o zatrudnienie osoby z bliższej lub dalszej rodziny czy znajomych. Wyjście z sytuacji zdaje się być proste, jeśli w firmie akurat planowano poszerzenie grona o nowych pracowników. A co w momencie, gdy prezes z dobrego serca chce pomóc osobie, która dotkliwie ucierpiała przez los? Czy zatrudnianie członków rodziny to gra warta świeczki?

W momencie zatrudnienia w firmie osoby z rodziny może wydawać się, że sytuacja jest korzystna dla obu stron. Szef zyskał pracownika, a zatrudniony członek rodziny utrzymuje chwilowo zachwianą płynność finansową. Czy nawiązana współpraca przebiega sprawnie i bez zakłóceń? Z poniższego tekstu dowiecie się, że zatrudnianie rodziny nie zawsze jest tak proste, a kooperacja może rzutować nawet na prywatne relacje.

Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu

W myśl słów Małego Księcia w przypadku zatrudniania członków rodziny kierujemy się wyłącznie sercem. Szkoda nam Pawła, który stracił posadę, bo w gruncie rzeczy dobry z niego chłopak, taki uczynny i bezkonfliktowy, a my jesteśmy jego ubezpieczeniem. W rzeczywistości może okazać się, że Paweł z pewnych względów będzie czuł się uprzywilejowany do wykonywania powierzonych mu obowiązków w sposób powierzchowny.

Co więcej, w trakcie może okazać się, że kuzyn Paweł słabo radzi sobie z organizacją czasu, spóźnia się do pracy i niechętnie uczy się nowych rzeczy. W dodatku szef, oferując zatrudnienie, nawet nie przejrzał jego CV, ponieważ najzwyczajniej było mu żal Pawła, który jest głównym żywicielem rodziny.

Z pewnością nie będzie łatwo wybrnąć z zaistniałej sytuacji. Zwolnienie z firmy członka rodziny z reguły autentycznie robi z szefa przysłowiową czarną owcę. Na szczęście tego typu przypadki są raczej skrajne. W rodzinie każdy pracuje na swoją opinię, więc jeśli komuś przyczepiono etykietkę „leniwca”, najbliższych nie zdziwi fakt, że Paweł znów stracił pracę.

JAk zatrudniać rodzinę?

W największym skrócie, zatrudnianie członków rodziny powinno wyglądać dokładnie w ten sam sposób, jak przy oferowaniu stanowiska osobom z zewnątrz. Przyjmowanie do pracy kuzyna czy siostry bez uprzedniego sprawdzenia kompetencji niemal zawsze wiąże się z ryzykiem. Szczegółowa analiza wykształcenia i doświadczenia w procesie rekrutacji to kluczowa czynność na drodze do sukcesu.

Jeśli chcesz zaoferować posadę komuś z rodziny musisz wiedzieć, że relacje zawodowe odbywają się na zupełnie innych warunkach. Najlepiej będzie, jeśli będziesz traktował członka rodziny w ten sam sposób jak resztę pracowników. Pozwoli to określić wyraźną granicę w relacjach pracodawca-pracownik, a pozostali zatrudnieni nie będą czuli się dyskryminowani ze względu na brak powiązań rodzinnych.

Być może zastanawiasz się nad tym, że nie ma to większego sensu. Przecież wujek Zenon to świetny facet, bez problemu dogadujecie się i spędzacie wspólnie mnóstwo czasu. Relacje w miejscu pracy są zgoła odmienne od luźnych pogaduszek przy wieczornym piwie. Wujek może źle znosić fakt, że wydajesz mu polecenia. Przecież „po godzinach” jesteś zupełnie inną osobą.

Proces rekrutacji osób z rodziny

Każda rekrutacja na stanowisko wymaga pewnych procedur. Organizujesz stanowisko, określasz zakres obowiązków, po czym zamieszczasz ogłoszenie w mediach. Następnie skrupulatnie wybierasz potencjalnych kandydatów zapraszając ich na rozmowę kwalifikacyjną. Jeśli osoba ma, według ciebie, idealne umiejętności, zlecasz jej zadanie do wykonania lub zatrudniasz na okres próbny, który pozwoli zweryfikować umiejętności pracownika i upewnić cię, że postąpiłeś słusznie decydując się na jego zatrudnienie.

Bardzo często zatrudnianie osób z rodziny odbywa się z pominięciem całego procesu rekrutacji. Jeśli osoba z rodziny posiada umiejętności odpowiadające stanowisku, problem jest z głowy. Niestety ogromna liczba przedsiębiorców nie sprawdza, czy wujek Zenon miał wcześniej do czynienia z logistyką, marketingiem czy obsługą klienta. To klasyczny przykład na to, jak ciężko wybrnąć z sytuacji w momencie, gdy członek rodziny nie przejawia chęci do spełniania obowiązków, a szef utrzymuje stanowisko ze względu na rodzinne więzy.

Stanowisko dla osoby z zewnątrz

Zatrudnianie rodziny w firmie już od samego początku wiąże się z pewnymi ułatwieniami. Weźmy pod lupę choćby sam proces rekrutacji. Obca osoba aplikująca na stanowisko poświęci swój czas na przygotowanie do rozmowy, pofatyguje się osobiście do biura firmy i z pewnością będzie podejmować starania, by nie zawieść oczekiwań pracodawcy.

Podejście członka rodziny może znacznie różnić się od osoby z zewnątrz. Zatrudnianie rodziny może okazać się zgubne w skutkach. Krewny może wykazywać mniejsze zaangażowanie, gdyż jego wysiłek w zdobycie pracy równy był zeru. Na podobnym poziomie może okazać się jego motywacja do dalszej pracy. To kolejny dowód na to, że osoby z rodziny powinny przechodzić identyczny proces rekrutacji jak w przypadku osób z zewnątrz.

Sam fakt zamieszczenia ogłoszenia w mediach spowoduje, że skrzynka mailowa zapełni się dziesiątkami CV, spośród których będzie można znaleźć idealnego pracownika. Zatrudniona osoba z odpowiednimi kwalifikacjami wykazuje wysoką motywację oraz entuzjazm do działań. Zatrudnianie osób z rodziny wiąże się niekiedy z dodatkowymi kosztami. Pracownika trzeba przeszkolić i przyuczyć, co z kolei wymaga czasu oraz mnóstwa pokładów cierpliwości obu stron.

Wyraźne zaznaczenie granic

Zatrudniając osobę z rodziny warto na samym wstępie zaznaczyć, że w firmie panuje hierarchia, której przestrzegają wszyscy bez względu na znajomości czy stopień pokrewieństwa. Etap rekrutacji, który odbywa się przy zatrudnieniu członka rodziny jest pierwszym sygnałem mówiącym o tym, że więzi rodzinne spadają w pracy na drugi plan.

Bardzo ciężko jest uniknąć sytuacji, w której pracownicy wytykają zatrudnionego kuzyna lub rozmawiają między sobą o niesprawiedliwym egzekwowaniu obowiązków przez szefa, czy choćby o nieoszczędzaniu prądu. Właściciel firmy może mieć niemały problem z jednakowym traktowaniem dotychczasowych pracowników i zatrudnionych członków rodziny. Dlatego tak ważne jest wyraźnie zaznaczyć granice, by każdy robił to, co do niego należy.

Oczywiście nie chodzi o to, by mieć w firmie opinię tyrana, na widok którego wszyscy stają na baczność. Warto podtrzymywać luźniejsze relacje z pracownikami, ponieważ wpływa to na efektywność pracy. Kluczową kwestią jest jednak zachowanie odpowiedniej równowagi. Zatrudnianie członków rodziny może mieć pewien minus. Kuzynowi o wiele łatwiej wykorzystać wasze relacje w pracy z nadzieją, że przymrużysz oko na jego chwilowe „nie chce mi się”. Jeśli na miejscu kuzyna byłaby osoba z zewnątrz, z pewnością rzeczowym tonem i argumentami zmotywowałbyś pracownika do wykonania polecenia. W przypadku rodziny może nie być to takie proste, ponieważ ciężko odmówić komuś, z kim łączy cię coś więcej niż tylko pobieżne relacje.

Wszyscy są równi

Jednym z największych błędów, jeśli chodzi o zatrudnianie rodziny w firmie, jest publiczne faworyzowanie pracownika. Spowoduje to przede wszystkim demotywację pozostałych pracowników, którzy od dawna starają się jak najlepiej wykonywać swoją pracę. W momencie, gdy przy wszystkich chwalisz osobę z rodziny, możesz doprowadzić do tego, ze relacje z dotychczasowym personelem zostaną skutecznie nadszarpnięte.

Zachowuj się profesjonalnie i traktuj wszystkich na równi. Unikniesz dzięki temu nie tylko spadku efektywności, lecz nie narazisz przy okazji osoby z rodziny na nieprzychylne komentarze. Warto na samym początku współpracy jasno określić osobie z rodziny swoje oczekiwania wobec niego. Zaznacz, że w twojej firmie traktujesz wszystkich na równi, a rodzina nie ma co liczyć na taryfę ulgową.

Kwestia poufności

Zupełnie odrębną kwestią jest zaufanie. Zatrudnianie członków rodziny czy bliskich znajomych wiąże się z ryzykiem wypływu poufnych informacji poza obiekt przedsiębiorstwa. Zanim zatrudnisz krewną dobrze zastanów się, czy osoba ta jest lojalna i taką pozostanie nawet wtedy, gdy ustanie między wami stosunek pracy.

Życie zawodowe a prywatne

Zatrudnienie osoby, z którą często widujesz się po pracy może rzutować na wspólne życie prywatne. W trakcie spotkań towarzyskich trudno będzie wam omijać tematy zawodowe. Jeśli w firmie panuje chwilowo napięta sytuacja możesz być prawie pewien, że odbije się ona na prywatnych relacjach z rodziną, którą zatrudniasz.

Jeśli nie masz problemu z oddzieleniem kwestii prywatnych i zawodowych, upewnij się, że i druga osoba również sobie z tym poradzi. Takie szczegóły widać nawet przy najdrobniejszych sprzeczkach. Czy osoba z rodziny przyjmie z pokorą twoje uwagi i będzie w stanie poprawić swoje zachowanie, projekt czy nastawienie do klienta? Czy może w rodzinie rozniesie się, w jak okrutny sposób traktujesz swoich bliskich podwładnych. Zatrudnianie rodziny w tej materii jest kluczowe, ponieważ na tym etapie realnie ocenimy czy taka współpraca będzie długofalowa.

Pora na wypowiedzenie

Jak już zaznaczono w pierwszej części artykułu, bardzo często ma miejsce sytuacja, w której zatrudnianie członków rodziny odbywa się bez sprawdzenia jakichkolwiek kwalifikacji. Jeśli więc po kilku tygodniach zauważasz, że kuzyn mimo wszystko nie jest w stanie sprostać twoim oczekiwaniom, nie masz innego wyjścia jak rozwiązać umowę. Nie chodzi tu wcale o to, że pracownik nie wykazuje się inicjatywą lub się nie stara. Każdy z nas ma inne predyspozycje i niekoniecznie sprawdzi się na oferowanym stanowisku.

Chyba nie zadziwi cię stwierdzenie mówiące o tym, że tego typu rozstania, przeprowadzone nawet najbardziej delikatnie, skutkują zaburzeniem relacji w sferze prywatnej. W takiej sytuacji emocje prawie zawsze biorą górę, co powoduje, że relacje pracownik-przełożony zwyczajnie się zacierają.

Być może w rodzinie będziesz postrzegany jako osoba, która niechętnie pomaga najbliższym. Prawda jest taka, że ten, kto nigdy nie prowadził własnej firmy, nie ma pojęcia o zachowaniu profesjonalnego podejścia do relacji w miejscu pracy. Bardzo często zwalniający nie może liczyć na zrozumienie ze strony rodziny, co jest kolejnym argumentem przemawiającym za tym, że nie należy oferować zatrudnienia osobom z rodzinnego grona.

Jak zwolnić osobę z rodziny?

Moment wręczania wypowiedzenia komuś bliskiemu jest niezręczny zarówno dla pracodawcy, jak i zatrudnionego. Twoim zadaniem jako szefa jest rzeczowo i spokojnie wyjaśnić, dlaczego doszło do tego, że musisz go zwolnić. Jeśli na samym początku współpracy przedstawiłeś swoje oczekiwania, teraz łatwiej będzie ci wykazać swoje argumenty.

Napiętą sytuację może załagodzić kilka czynników. Przede wszystkim oprzyj wszystko na merytorycznych argumentach i dobieraj słowa tak, by nie urazić osoby z rodziny. Możesz też zaoferować pomoc w szukaniu innej pracy. Być może jest tak, że umiejętności kuzyna idealnie sprawdzą się w firmie znajomego. Wówczas unikniesz nieprzyjemnej sytuacji, kiedy kuzyn zostaje sam z kolejnym problemem i zaburzoną relacją w rodzinie. Bo niestety prawda jest taka, że zatrudnianie członków rodziny w większości przypadków wpłynie na wasze prywatne stosunki.

Zatrudnienie rodziny – warto?

Kiedyś padło stwierdzenie, które idealnie obrazuje sytuację w relacjach rodzinnych oraz na polu zawodowym. Czy warto dać zatrudnienie najbliższym? Wystarczy wyobrazić sobie, że ty jako szef będziesz musiał zwolnić zatrudnioną osobę. Jeśli nie masz kłopotu z przekazaniem takich wieści siostrze, bratanicy czy kuzynowi, nie ma przeciwwskazań, by takiej osoby nie zatrudnić. Jeśli jednak na samą myśl czujesz jak rośnie ci tętno, wiedz, że w praktyce będzie o wiele trudniej dokonać zwolnienia bliskiej twojemu sercu osoby.

Większość argumentów przemawia za tym, by lepiej odpuścić sobie zatrudnianie osób z rodziny. Jak więc odmówić wyświadczenia przysługi? Wystarczy kategorycznie oświadczyć, że polityka twojej firmy wyklucza zatrudnianie osób z rodzinnego kręgu. Najbliżsi powinni to uszanować. Przedstaw argumenty mówiące za tym, że nie chcesz zaburzać budowanych przez lata relacji podkreślając, że taka sytuacja może być niekomfortowa zarówno dla ciebie, jak i osoby z rodziny. Tak rzeczowo przedstawiona sprawa z pewnością spotka się ze zrozumieniem ze strony najbliższych i nie wpłynie w żaden sposób na pogorszenie jakichkolwiek więzi.