Intercyza – czyli jak wygląda w praktyce rozdzielność majątkowa

Życie pisze własne scenariusze nie oglądając się za siebie. Niektórym szczególnie daje się we znaki, pozostawiając dotkliwe blizny i nauczkę na przyszłość. Każdy z nas po ciężkich przeżyciach stara się zabezpieczyć tak, aby sytuacja się nie powtórzyła. Szczególnie rozpatrywane jest to przy drugim lub kolejnym związku małżeńskim, gdzie każda ze stron rozważa najlepszą dla siebie opcję zabezpieczenia swojego majątku.

Intercyza – co to takiego?

Niektórzy reagują na to hasło entuzjastycznie, innych wręcz paraliżuje. Część społeczeństwa postrzega intercyzę jako brak zaufania do drugiej osoby i ostro krytykuje, stawiając na piedestale instytucję małżeństwa. Pozostali ochoczo przystają na propozycję, z zadowoleniem przyjmując fakt, że to, co wniesione do małżeństwa nie staje się przedmiotem do ewentualnego podziału majątku.

Intercyza reguluje małżeński ustrój majątkowy. Prawniczy język definiuje intercyzę jako majątkową wspólność ustawową, która jest traktowana jako pełnoprawna umowa małżeńska. Umowa taka może być zawierana tuż przed ślubem, lub już w trakcie trwania małżeństwa. Prawnicy jednak zgodnie twierdza, że lepiej taką umowę zawrzeć przed przystąpieniem w związek małżeński. W przypadku, gdy planowane małżeństwo nie dojdzie do skutku, podpisana już intercyza nie nabiera mocy prawnej i nie może być egzekwowana.

Podpisanie intercyzy wymaga zgody obu małżonków i musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Jeśli małżonkowie sporządzą i podpiszą dokument bez udziału notariusza, umowa wraz z ustrojem majątkowym uznawane są za nieważne. Wówczas obie strony obowiązują reguły wspólności majątkowej. Intercyza wprowadza specyficzną rozdzielność majątkową, jednak od tej reguły jest kilka odstępstw. Można na przykład rozszerzyć lub w dowolny sposób ograniczyć wspólnotę majątkową.

Ile kosztuje podpisanie intercyzy?

Najkrócej rzecz ujmując – koszty podpisania takiego dokumentu są tym mniejsze, im wcześniej się za to zabierzemy. Intercyzę najlepiej podpisać na chwilę przed przystąpieniem do związku małżeńskiego lub już po jego zawarciu, o ile małżonkowie nie posiadają jeszcze żadnego wspólnego majątku. W takiej sytuacji koszt podpisania umowy wynosi około 500-600 zł, nie uwzględniając podatku VAT oraz kosztów wypisu aktów.

Jeśli poślubieni małżonkowie zdecydują się na podpisanie intercyzy i posiadają wspólny majątek, koszty przygotowania takiej umowy mogą wzrosnąć nawet kilkukrotnie. W takiej sytuacji decydujący jest rodzaj posiadanego majątku oraz jego łączna wartość. Należy pamiętać, że umowa posiada moc prawną jedynie wtedy, gdy jest podpisania w obecności notariusza.

Rozdzielność majątkowa

Małżeństwo bez intercyzy

Obowiązujące w Polsce przepisy prawne mówią o tym, że obie strony małżeństwa – jeśli nie posiadają podpisanej intercyzy – nabywają wspólnotę majątkową. Ustrój ten obejmuje wszystko, co każda ze stron nabyła w czasie trwania formalnego związku.

Nie wszystko jednak można wliczyć do wspólnoty majątkowej. Przepisy prawne wyraźnie zaznaczają, że istnieje pewna grupa dóbr, które wliczają się do majątku osobistego, bez względu na posiadaną intercyzę. Przedmioty z tej grupy to:

• Przedmioty, których zakupu dokonano w celu zaspokojenia osobistych potrzeb. Można tutaj zaliczyć ciuchy, obuwie, biżuteria itd.
• Majątek w każdej postaci nabyty przed ślubem
• Majątek będący przedmiotem spadków i darowizn, o ile darczyńca nie zastrzegł, że cele darowanego przedmiotu są inne
• Korzyści finansowe pochodzące z odszkodowań, a także uzyskane za osiągnięcia osobiste. Zaliczamy tu przede wszystkim wygrane w konkursach o charakterze literackim, artystycznym, technicznym lub naukowym, a także inne nagrody nie wymienione powyżej.

Do majątku wspólnego zalicza się natomiast nagrody pieniężne uzyskane w loterii lotto, a także w konkursach radiowych, które wymagały wcześniejszego wysłania smsa pod wskazany numer. Premie oraz dodatki pieniężne uzyskane w zakładzie pracy także wliczają się do majątku wspólnego

• Wszelkie nieruchomości, pojazdy, maszyny, do których małżonek lub małżonka ma prawo jako wspólnik spółki cywilnej

Inne przedmioty, które wliczamy do majątku osobistego:

• Przedmioty, które zostały objęte odszkodowaniem z tytułu uszkodzenia ciała lub zachwiania równowagi umysłowej (np. choroba zawodowa), a także zadośćuczynienie za krzywdę. Warto pamiętać, że renta przyznana i wypłacana wskutek wypadku wlicza się do majątku wspólnego
• Prawa autorskie lub przemysłowe uzyskane przez twórcę (artystę, wykonawcę, twórcę wynalazku lub wzoru użytkowego). Warto nadmienić, że tantiemy lub uzyskiwane honorarium wliczane są do wspólnego majątku
• Wszelkie prawa niezbywalne, które przysługują tylko jednemu z małżonków. Chodzi tu w szczególności o prawo do alimentów lub tak zwane „dożywocie”, czyli forma umowy cywilnoprawnej, która zobowiązuje jedną ze stron do dożywotniego utrzymywania drugiej osoby w zamian za przeniesienie własności nieruchomości na osobę utrzymującą

Jak się okazuje, nie jest tak łatwo połapać się w tym, co stanowi majątek osobisty, a co wspólny. Zastosowanie powiedzenia „diabeł tkwi w szczegółach” jest tutaj jak najbardziej na miejscu, dlatego też warto zrobić solidne rozeznanie przed podpisaniem intercyzy

Dlaczego zapada decyzja o podpisaniu intercyzy?

Zawarcie intercyzy to niezwykle drażliwy i delikatny temat. Pierwsze skojarzenia przeważnie bywają negatywne, jednak po przedstawieniu kilku argumentów może okazać się, że sporządzenie takiego dokumentu ma sens i jest korzystny dla obu stron.

Propozycja intercyzy przedstawiona drugiej osobie po raz pierwszy budzi nieufność. Większość ludzi przekonana jest, że druga połowa chce zabezpieczyć się na wypadek rozwodu. Z miejsca podważany jest sens małżeństwa i porusza się kwestie wzajemnego zaufania.

Umowa małżeńska majątkowa nabiera sensu w momencie, kiedy obie strony są aktywne zawodowo i posiadają wartościowe dobra, które chcą – słusznie zresztą – zabezpieczyć. Niektórzy chcą utrzymać swoją finansową niezależność, którą udało się wypracować wytrwałą i żmudną pracą na przestrzeni ostatnich lat.

Kolejnym argumentem, który przemawia na korzyść podpisania intercyzy, jest zabezpieczenie pozyskanych dotąd dóbr przed ewentualną egzekucją. W takiej sytuacji dokument potwierdzający tej typ ustroju majątkowego ma za zadanie chronić najbliższych przed brakiem środków do życia. Za przykład może posłużyć prowadzenie przez jednego z małżonków działalności gospodarczej, która obarczona jest dużym ryzykiem finansowym. Prościej rzecz ujmując, jeśli małżonek jest osobą na wysokim stanowisku i odpowiada za swoje decyzje także majątkiem prywatnym, z pewnością chce chronić rodzinę na wypadek, gdy coś w firmie po prostu potoczy się w nieprzewidywalny sposób. W takim wypadku podpisanie intercyzy to ruch czyniony z rozsądku i troski o najbliższych.

Wreszcie, intercyza znacznie ułatwia załatwianie wszelkich spraw w takich instytucjach, jak banki, urzędy, domy maklerskie itp.

Czy warto zawrzeć intercyzę?

Rodzaje rozdzielności majątkowej

Najpopularniejszą i zdecydowanie najczęściej stosowaną formą rozdzielności majątkowej jest tak zwana pełna rozdzielność majątkowa. W praktyce oznacza ona, że wszystko, co każde z obojga małżonków osobno zakupiło przed i w czasie trwania związku małżeńskiego staje się majątkiem osobistym kupującego. Tego typu umowa mówi o tym, że małżeństwo nie posiada majątku wspólnego.

Warto mieć na uwadze, że pomimo pełnej rozdzielności majątkowej, każde ze współmałżonków zobowiązane jest do zaspokajania potrzeb rodziny w miarę swoich możliwości finansowych. Mowa tu na przykład o zakupie wyprawki dla dziecka lub zapewnieniu mu niezbędnej odzieży czy warunków do nauki. Ponadto, małżonkowie w równym stopniu są tez współodpowiedzialni za należności, które zaciągane są w celu zaspokajania bieżących potrzeb rodziny – do takich potrzeb zaliczamy na przykład koszt najmu wspólnego mieszkania bądź bieżące opłaty za zużycie energii elektrycznej, gazu czy wody.

Warto zauważyć, że rozdzielność majątkowa nie zwalnia żadnego z małżonków z obowiązku utrzymywania poprawnych stosunków rodzinnych, wzajemnej pomocy i wsparcia, oraz podejmowania wspólnych działań na rzecz rodziny. Taki zapis w intercyzie jest niezwykle praktyczny.

Równie dobrym rozwiązaniem jest zapis mówiący o tym, od jakiej kwoty małżonkowie będą konsultować z drugą połową decyzje związane z wydatkami czy inwestycją. Zapis ten niejako wymusza uszanowanie małżonka/ki poprzez wspólne ustalenia na tle finansowym. Ogranicza też traktowanie drugiej połowy „z góry” być może tylko dlatego, że jego/jej możliwości finansowe znacznie przewyższają środki pieniężne małżonka/ki.

Inne rodzaje rozdzielności majątkowej

Wspomniano już wcześniej, że wyróżnia się kilka rodzajów umowy małżeńskiej majątkowej. Pełna rozdzielność majątkowa może być ograniczona lub rozszerzona odpowiednimi zapisami w intercyzie. I tak można na przykład:

• Rozszerzyć lub ograniczyć wspólność majątkową

Polega to na dokładnym określeniu przedmiotów określonych rodzajowo lub przedmioty oznaczone co do tożsamości. Trudny prawniczy język najlepiej pokazać na przykładach. Przedmiotami określonymi rodzajowo mogą być na przykład nieruchomości znajdujące się w konkretnym województwie, ze wskazaniem jego nazwy. Przedmioty oznaczone co do tożsamości to takie, które zawierają szczegółowe dane, na przykład działka o nadanym numerze księgi wieczystej, określonej powierzchni i położeniu. Ten sam zapis można z powodzeniem zastosować do innych składników majątku.

W przypadku umowy rozszerzającej lub ograniczającej istnieje możliwość ustalenia nierównych udziałów we wspólnym majątku. W praktyce zazwyczaj wygląda to tak, że jedna ze stron w znacznym stopniu przyczynia się do zwiększania wartości majątku. W takim wypadku osoba ta ma prawo żądać większych udziałów, równoważnych ze stopniem, w jakim przyczynił się do powiększenia wartości majątku.

Należy pamiętać, że wartość majątku nie jest oceniana jedynie przez pryzmat wkładu gotówkowego do rodziny. Pod uwagę bierze się także nakład pracy we wspólnym gospodarstwie domowym i trud włożony w wychowywanie dzieci. Nie może mieć więc miejsca sytuacja, w której jeden z małżonków jest w gorszej sytuacji ze względu na fakt, iż nie podejmował się pracy zarobkowej, ponieważ zajmował się dziećmi i domem.

• Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Ten typ intercyzy wymaga wyrównania dorobku jeśli okaże się, że pomiędzy majątkami osobistymi współmałżonków istnieje znaczna różnica. Osoba będąca w posiadaniu mniejszego dorobku może domagać się wyrównania do momentu, kiedy obydwa dorobki będą prezentować podobną wartość.

Może nastąpić sytuacja, w której tylko jedna z osób chce podpisać intercyzę. Jeśli druga z osób będących w tym związku nie wyraża na to zgody, wówczas pomysłodawca intercyzy musi wystąpić do sądu z ważnym uzasadnieniem na swoją korzyść. Jeżeli w postępowaniu sądowym przedstawione zostaną silne argumenty i sąd przychyli się do decyzji, wówczas intercyza nabierze mocy prawnej pomimo braku zgody drugiej osoby. W zaistniałej sytuacji, jeśli sąd nie zdecyduje inaczej, majątek dzielony jest po połowie.

Intercyza w trakcie trwania związku małżeńskiego może zostać zmieniona lub rozwiązana. Jeśli dokument utracił moc prawną wskutek jej rozwiązania, małżonków obowiązuje wspólność majątkowa.

Kiedy intercyza wchodzi w życie?

Umowa małżeńska majątkowa zaczyna obowiązywać w momencie jej zawarcia. Istnieje także możliwość ustalenia konkretnej daty, od której intercyza zacznie obowiązywać. Ustanowienie rozdzielności majątkowej ze skutkiem wstecznym może być orzeczona jedynie drogą sądową.

Kiedy intercyza wchodzi w życie?

Jeśli więc małżeństwo zostało rozwiązane i małżonkowie mieszkają oddzielnie, rozsądnym posunięciem jest podpisanie rozdzielności majątkowej jak najszybciej. Jeśli w międzyczasie nastąpi powództwo majątkowe, trzeba będzie wkroczyć na drogę sądową, aby sąd uznał wsteczną rozdzielność majątkową, dzięki której uda nam się ominąć zobowiązań małżonka, z którym nie żyjemy.

Czy intercyza może być nieskuteczna wobec długów drugiej połowy?

Dokument świadczący o ustanowieniu rozdzielności majątkowej zasadniczo chroni przed długami, które zaciągnął współmałżonek/ka. Należy pamiętać, że intercyza jest skuteczna tylko wtedy, kiedy został dopełniony pewien obowiązek. Chodzi mianowicie o fakt powiadomienia osób o zawarciu tego typu umowy majątkowej małżeńskiej. Obowiązek powiadomienia wierzyciela ciąży na małżonkach (wierzyciel to osoba, której jesteśmy winni określoną kwotę pieniędzy). Wierzyciele muszą posiadać wiedzę na temat podpisania umowy już w chwili jej zawierania.

W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą sytuacja prezentuje się następująco:

Właściciel działalności gospodarczej ma obowiązek ujawnić informację o zawarciu lub unieważnieniu intercyzy. Fakt ten należy przekazać swoim kontrahentom, bo tylko wtedy majątek współmałżonka/ki jest odpowiednio zabezpieczony. To bardzo istotna kwestia, ponieważ jeśli kontrahent takiej wiedzy nie posiada, ma prawo traktować majątek jako małżeńską wspólność.

Wyjątek może stanowić sytuacja, kiedy przynależność konkretnego składnika majątku osobistego (jakim jest na przykład nieruchomość) widnieje w rejestrach publicznych i podana jest do wglądu każdemu. Zapis o umowie małżeńskiej majątkowej widnieje zarówno w rejestrze KRS (dotyczy przedsiębiorców będących wspólnikami spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej, lub komandytowo-akcyjnej), jak i w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Przy posiadaniu intercyzy warto zadbać o to, by zapis był ogólnie dostępny do wglądu dla wszystkich kontrahentów. Dodatkowo można umieszczać taką informację w umowach podpisywanych z kontrahentami. Dzięki temu zyskujemy pewność, że dobra współmałżonka/ki są należycie chronione.

Nie warto czekać do ostatniej chwili z podpisaniem rozdzielności majątkowej, jeśli mamy przeczucie, że w działalności gospodarczej coś może pójść nie po naszej myśli. Rozdzielność majątkowa będzie skuteczna jedynie wtedy, gdy intercyza została zawarta za zgodą obu stron minimum dwa lata przed złożeniem wniosku informującego o ogłoszeniu upadłości firmy. Sprawa wygląda bardzo podobnie w przypadku zobowiązań podatkowych przedsiębiorcy.

Jeżeli wspólność majątkowa została zniesiona wyrokiem sądowym, nie zachodzi potrzeba informowania wierzycieli o takim stanie rzeczy.

Dziedziczenie a intercyza

Zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej nie ma absolutnie żadnego wpływu na dziedziczenie. Zasady dziedziczenia dóbr po zmarłym małżonku są identyczne, jak w przypadku posiadania wspólności majątkowej. W zależności od ustalonego rozwiązania, jedną z opcji jest testament lub dziedziczenie ustawowe (czyli obowiązujące według przepisów prawa spadkowego).

Intercyza a podatki

Podatki a intercyza

Niezmiernie ważną kwestią przy zawartej intercyzie są podatki. Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że posiadając podpisaną umowę małżeńską majątkową żadna ze stron nie może rozliczać podatku dochodowego wspólnie z małżonkiem. Intercyza nabiera mocy także w momencie, gdy została sporządzona i podpisana pod koniec roku, a małżonkowie przez kilka miesięcy posiadali wspólność majątkową. W takiej sytuacji też należy rozliczać się oddzielnie.

Umowa małżeńska majątkowa – początki

Większość osób będących w formalnym związku obawia się podnieść temat intercyzy bojąc się zranić uczucia drugiej osoby. Zdecydowanie warto rozważyć swoją pozycję finansową pod kątem zupełnie chłodnej kalkulacji. Do tematu można podejść całkowicie niezobowiązująco i wspólnie z przyszłym małżonkiem/ką sporządzić listę czynników, które pozytywnie oraz negatywnie rzutują na przyszłą sytuację finansową obojga.

Istnieje bardzo duża grupa ludzi, których przeraża niezrozumiały język prawny i zawiłe paragrafy. Tymczasem sytuacja nie prezentuje się wcale tak źle, zwłaszcza, gdy zarówno kobieta, jak i mężczyzna znajdują się przed zawarciem związku małżeńskiego. Chcąc zaoszczędzić jak największą kwotę, warto zadbać o sprawdzone źródła informacyjne oraz podstawowe podręczniki prawne. Niezbędny okaże się przede wszystkim Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, książki prawnicze oraz materiały zawierające bieżące komentarze do kodeksu. Ponadto mnóstwo praktycznych informacji można znaleźć w Internecie. Tam też można uzyskać darmowe porady prawne w interesującym nas temacie.

Warto tez podpytać znajomych prawników czy obecnych studentów prawa, jakie jest ich zdanie na temat intercyzy. Wielu z nich może mieć doświadczenie w tym zakresie i służyć życiową radą na podstawie zdobytych praktyk. Kolejny plus jest taki, że tacy branżowi znajomi wskażą wszelkie pułapki i życzliwie doradzą, czy gra warta jest świeczki. Koniec końców, zawsze można porozmawiać ze znajomymi, którzy taką umowę podpisali i przyjrzeć się temu, jak funkcjonują na zasadach umowy małżeńskiej majątkowej.

Kolejnym argumentem, który przemawia za porzuceniem pomysłu podpisania intercyzy jest strach przed tym, „co ludzie powiedzą”. Znaczna większość osób boi się reakcji najbliższej rodziny oraz otoczenia, które z góry skazuje takowe małżeństwo na niepowodzenie. Sytuację może też utrudniać fakt, że być może nie posiadacie znajomych, którzy taki dokument podpisali. W dzisiejszych czasach naprawdę nie warto oglądać się na innych, a wszelkie siły skupić na budowaniu zdrowych i trwałych relacji z życiowym partnerem.

Intercyza formalnie

Przygotowaniem dokumentu pod kątem poprawności prawnej zajmuje się notariusz. W trakcie pierwszego spotkania para wraz z notariuszem szczegółowo omawia poszczególne zapisy, które mają pojawić się w akcie. Drugie spotkanie jest zarazem ostatnim. Para słyszy wtedy finalną treść umowy i składa podpisy. Cały proces zajmuje do 45 minut.

Rozdzielność majątkowa przed zawarciem małżeństwa

Nie istnieje uniwersalny przepis na bezproblemowe zawarcie intercyzy, bo każda z par ma inne cele, priorytety i odczucia. Na pewno dobrze jest otwarcie o tym rozmawiać i dobrze wyczuwać emocje partnera/ki. Ważne jest, aby rozmawiać absolutnie szczerze, i nie ukrywać ani nie tłumić w sobie obaw czy negatywnych odczuć, co mogłoby zaważyć na relacjach w późniejszych fazach małżeństwa.

W wielu związkach zawarcie intercyzy to czynność wręcz naturalna. Zwłaszcza, jeśli oboje z przyszłych małżonków ma za sobą wieloletni staż pracy, stabilną pozycję zawodową i możliwości wspinania się po szczeblach kariery. W takich sytuacjach jest o wiele łatwiej, gdyż zarówno przyszły mąż, jak i żona postrzegają pieniądze jako banknoty, a nie bezwzględne środki do osiągnięcia celu.

Intercyza ślubna

Ludzie zbyt często kojarzą pieniądze z miłością i zaufaniem do drugiej osoby. Finanse są przedmiotem najczęstszych sporów wśród małżeństw, które przypisują zbyt wielkie znaczenie wartości pieniądza. Jeszcze nie tak dawno temu postrzeganie intercyzy przez osoby trzecie było bardzo negatywne. Na szczęście współczesne spojrzenie na ten fakt jest odmienne, głównie za sprawą faktu, że kobiety w związkach znakomicie łączą obowiązki domowe z karierą zawodową, rozwojem, i jednoczesnym wychowywaniem potomstwa.

Wspólna zgoda na podpisanie tego typu umowy małżeńskiej majątkowej to oznaka troski i chęci zapewnienia bezpieczeństwa finansowego drugiej osobie. Jeśli jednemu z nas podwinie się noga w życiu zawodowym, dzięki odrębności majątkowej nie zostawia rodziny z niczym.

Na równi

Podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej stawia obie strony związku na równych pozycjach. W takiej sytuacji każda ze stron wytrwale buduje swój odrębny majątek bez żadnych ograniczeń ze strony drugiej osoby. Stała praca nad sytuacją finansową nie powinna jednak stawać na przeszkodzie wspólnie wypracowywanym czynnikom, które zbliżają do siebie obie strony. Para powinna mieć czas na budowanie swojego majątku, a także intensywnie pracować nad utrzymywaniem relacji w związku. Wszelkie działania podejmowane we wspólnym celu zbliżają obie strony do wolności i niezależności finansowej, co przekłada się na szczęście i zadowolenie każdego z nich.

Nie od dziś wiadomo, że emocje nie są najlepszym doradcą. Warto wspólnie z drugą połową porozmawiać i porządnie przekalkulować wszystkie za i przeciw, a nade wszystko mieć pewność, że żadna ze stron nie robi tego ani „na siłę”, ani jedynie dla dobra drugiej osoby i świętego spokoju. Fundamentem każdego związku jest szczerość i otwartość, także w trudnych i niejednokrotnie spornych kwestiach finansowych.